تفکر سیستمی ، ساده‌ترین و عمومی‌ترین دلیلی است که برای اثبات وجود خداوند ارائه شده است. قرآن کریم از موجودات جهان به عنوان اجزاء متغیرهای سیستم خلقت یعنی علائم و نشانه‌هایی از خداوند یاد می‌کند. در این تفکر به طور خلاصه چنین گفته میشود که اجزا و نظام ارتباطی بین آن ها دلیل و نشانه‌ای است بر این که نیروی نظم‌دهنده‌ای در کار است.
این نوع نگاه از عالم طبیعت برای رسیدن به وجود خداوند استفاده می‌کند و از آنجا که عالم طبیعت و نظم و ساختار موجود در آن برای همگان قابل فهم است و نیاز به دانستنی‌های تخصصی و فلسفی ندارد، از دیگر سبک های جهان بینی اثبات خدا، برای عموم قابل استفاده‌تر است.
برای تعریف تفکر سیستمی بهترین راه شناخت اجراء آن است:
روح(عوامل عملکردی) + روابط + اجزاء : سیستم
مصادیق بسیار فراوانی از اجزاء یک سیستم در فرآن وجود دارد که یکی از جامع ترین آن ها به شرح زیر است:
انَّ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّیلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْکِ الَّتِی تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِمَا ینْفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنْزَلَ اللّهُ مِنَ السَّماءِ مِن مَاءٍ فَأَحْیا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِیهَا مِن کُلِّ دَابَّهٍ وَتَصْرِیفِ الرِّیاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَینَ السَّماءِ وَالْأَرْضِ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یعْقِلُونَ﴿۱۶۴﴾ (ترجمه: قطعاً در آفرینش آسمان‌ها و زمین و پی در پی آمدن شب و روز و کشتی‌هایی که در دریا روانند، با آنچه به مردم سود می‌رساند و آبی که خدا از آسمان فرو فرستاده و با آن، زمین را پس از مردنش زنده نموده و از هرگونه جنبده‌ای در آن پراکنده کرده و (هم چنین در) دگرگونی بادها و ابرهایی که میان آسمان و زمین مسخّر است، نشانه‌هایی هست برای گروهی که خردورزی می‌کنند.)[ بقره–۱۶۴]
همانطور که در این آیه مشخص است می توان نتیجه گرفت:
- اجزاء جهان خلقت همان آسمان ها و زمین و … می باشد که همه برای این خلق شده اند تا در خدمت انسان (موجودی دارای قدرت تفکر)که اشرف ترین جزء جهان خلقت است قرار گیرد تا به آنچه انسان میتواند در ذهن خود تصور کند برساند.
- ارتباط بین اجزاء در جهان خلقت هم که کاملا مشخص است که در واقع دین(با اصول و فروعش) کاملترین شکل ارتباط عقلانی بین متغیرهای سیستم خلقت است تا جایی که غربی ها میگویند در بدترین بی نظمی ها هم نظمی نهفته است.
- اما مهمترین قسمت روح است و در واقع روح جهان خلقت همان پارادایم ولایت مطلق اهل بیت چهارده معصوم چه ظاهری و چه باطنی در زمان غیبت می باشد که بر تمام جهان خلقت سیطره دارد.
مهمترین مساله یا خروجی مباحث بالا جایگاه جبر و ارده در جهان خلقت است:
در این ارتباط هم آیات متعددی در قرآن است که می فرماید: وَ ما کانَ لِنَفْسٍ أَنْ تَؤمنِ إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ(100یونس) إِلاَّ أَنْ یَشاءَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمِینَ (29 تکفیر) یعنی همه چیز در سیستم جهان خلقت حتی ایمان و کفر انسان محکوم اذن و مشیت الهی است که از که از پیش تعیین شده می باشد.
بنابراین به عنوان نتیجه گیری کل این مقاله باید گفت اراده و تمایز انسان تفکر است و به این علت که جهان خلقت بصورت سیستمی و منظم خلق شده است انسان در مسیر حیات و تکامل خود باید در مسیر تفکر سیستمی حرکت کند و این انتخاب انسان است که همواره دو شاخص تعیین کننده دارد:
- شکرگذاری و عشق ورزیدن به پدیده های خوب و نعمتهای متنوع الهی
- توبه واقعی و ذکر استغفار دائمی در مقابل پدیده های ناخوشایند و امتحان های الهی
درواقع انسان در هیچ زمینه ای از خود ارده ای ندارد مگر در انتخاب دو مورد فوق آن هم بر اساس تفکر و تعقل
پانوشت: آنچه در قسمت پایانی عرض شد توسط غربی ها تحت عنوان قانون راز به اثبات رسیده است.
123
